Opinel museum en fabrieksbezoek in Frankrijk

Opinel is een merk dat je waarschijnlijk wel eens bent tegengekomen, of je nu een messenliefhebber bent of niet. Het is te vinden in vrijwel elke outdoor- of keukenwinkel. Maar hoe is dit iconische Franse merk eigenlijk ontstaan? Hoe groeide een bescheiden werkplaats in Frankrijk uit tot een wereldwijd erkend symbool van vakmanschap? Op uitnodiging van Opinel reisden we naar Savoie, Frankrijk, om dit verhaal van dichtbij te beleven.

Inhoudsopgave:

• Het Opinel museum
• Een kijk in de fabriek van Opinel
• Opinel en duurzaamheid

Het Opinel hoofdkwartier

Na een korte vlucht van Amsterdam naar Genève, Zwitserland, werden we opgehaald voor een uur durende rit door het adembenemende Franse berglandschap. Onze bestemming: het Opinel-hoofdkwartier in Chambéry. Hier werden we warm verwelkomd en meteen ondergedompeld in de rijke geschiedenis van het merk. Een van de eerste dingen die we zagen, was de originele vitrine van Opinel voor de Alpententoonstelling in Turijn in 1911, waar Joseph Opinel de gouden medaille van de jury ontving. In die vitrine schitterde zijn beroemde Opinel Savoie, beschikbaar in de twaalf maten die we vandaag de dag nog steeds kennen. Maar daar stopte het niet: de verzameling omvatte ook keukenmessen, tafelmessen, scheermessen, scharen, kaasboren, snoeimessen en kurkentrekkers, die allemaal snel een integraal onderdeel van de collectie werden.

Musée Opinel en de geschiedenis van Opinel

Na het afgeven van onze spullen reden we naar het Opinel museum, verscholen in de schaduw van de Franse Alpen. Een groot bord met 'L'Opinel' langs de weg herinnerde ons eraan dat dit geen gewoon messenmerk is. Het museum, gevestigd in Saint-Jean-de-Maurienne, beslaat bijna 700 m² en is volledig gewijd aan het verhaal van het beroemde Savoie-mes. Hier leerden we over de belangrijkste historische ontwikkelingen van het merk.

1872 – Geboorte van Joseph Opinel

Het verhaal begint bij Victor-Amédée Opinel, een rondreizende koopman die het smeden van spijkers leerde en een smederij oprichtte nabij Saint-Jean-de-Maurienne. Zijn zoon Daniel zette de traditie voort als smid, geliefd bij lokale boeren. Joseph Opinel, Daniels oudste zoon, werd geboren in 1872 en toonde al vroeg interesse in innovatie. Op 18-jarige leeftijd werkte hij in de familiewerkplaats en ontwikkelde hij een passie voor nieuwe technologieën, zelfs het bouwen van zijn eigen camera. Ondanks weerstand van zijn vader, die traditioneel vakmanschap boven moderniteit verkoos, perfectioneerde Joseph in zijn vrije tijd een klein zakmes: de Opinel.

1897 - Het ontstaan van nummer 1 tot en met 12

Innovatief als hij was, besloot Joseph Opinel zijn mes in verschillende maten te maken, geschikt voor verschillende gebruikers en snijtaken. In 1897 ontwikkelde hij 12 verschillende maten, genummerd van 1 tot 12. Het kleinste mes, No. 1, had zelfs een ring om het aan de ketting van een zakhorloge te bevestigen. De productie van zowel No. 1 als No. 11 werd in 1935 stopgezet. Tegenwoordig heeft het kleinste Opinel-mes, No. 2, een lemmet van 3,5 cm, terwijl het grootste mes, No. 12, een lemmet van 12 cm heeft.

Naarmate het commerciële succes aanhield, moest Joseph grote hoeveelheden produceren. Joseph verliet de smederij van zijn vader en bouwde zijn eigen fabriek, waar hij de productie stroomlijnde en machines ontwikkelde voor snellere handgreepfabricage.

1909 - De oorsprong van de gekroonde hand

In 1565 beval Koning Karel IX van Frankrijk elke meester-messenmaker om een embleem op hun producten te plaatsen als teken van herkomst en kwaliteit. Om deze traditie voort te zetten, koos Joseph Opinel in 1909 de gekroonde hand als zijn embleem. Dit symbool, afgeleid van het wapen van Saint-Jean-de-Maurienne, vertegenwoordigt de zegenende hand van Sint-Jan de Doper en herinnert aan Savoie's status als hertogdom. Sindsdien zijn alle Opinel-messen en gereedschappen voorzien van dit embleem. Het logo, oorspronkelijk horizontaal geplaatst, kreeg later een verticale positie op het lemmet, wat het Opinel-logo vormde zoals we dat vandaag kennen.

1915 – Verhuizing naar Chambéry

Joseph besefte dat hij zijn bedrijf niet verder kon laten groeien in het afgelegen dorp. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond hij een gunstiger locatie aan de rand van Chambéry, in Cognin. Hier kocht hij een oude leerlooierij met een waterval aan het Hyères-kanaal, dicht bij het treinstation. Deze strategische ligging, midden in het spoor- en wegennetwerk, bood grote voordelen. Met behulp van muildieren en ossen werd de fabriek naar Chambéry verplaatst. Na een grondige renovatie begon Joseph in 1917, samen met zijn zonen Marcel en Léon, aan de verdere ontwikkeling van het merk Opinel.

Chambéry, destijds een centrum van spoorwegwerkzaamheden, herbergde veel werklieden. Volgens de overlevering gaf Joseph Opinel een grote groep spoorwegwerklieden een gratis Opinel-mes. Deze slimme zet versterkte de reputatie van Opinel als hét mes voor de arbeider en droeg bij aan de status van het merk als een betrouwbare, alledaagse tool.

1955 – Uitvinding van de Virobloc

Het originele Opinel-mes bestond uit vier onderdelen: het lemmet, de gefixeerde ring, de klinknagel en de handgreep. In 1955 introduceerde Marcel Opinel het Virobloc-systeem, een roterende ring die het lemmet in open positie vergrendelt. In de jaren '90 werd dit systeem verder ontwikkeld om ook het lemmet in gesloten positie te vergrendelen. Sinds 2000 wordt het Virobloc-systeem standaard toegepast op alle modellen, met uitzondering van de kleinste zakmessen van Opinel

1985 – Een designicoon

Het ontwerp van het Opinel-mes is een van de meest succesvolle ooit en is sinds de introductie nauwelijks veranderd. In 1985 werd Opinel door het Victoria and Albert Museum erkend als een van de 100 best ontworpen items ter wereld, naast iconen zoals de Porsche 911 en het Rolex-horloge

2012 - Opinel blijft door ontwikkelen

Ondanks de vele successen blijft Opinel zich ontwikkelen. In 2012 zette het merk een revolutionaire stap met de introductie van hun eerste mes met een polymeer handgreep. Waar voorheen alle handgrepen van hout waren gemaakt, bood het polymeermateriaal nieuwe mogelijkheden: het is waterbestendig, hittebestendig en ideaal voor extreme omstandigheden. Bovendien maakte dit materiaal een bijzondere toevoeging mogelijk: een ingebouwd fluitje in de handgreep. Hoewel Opinel al jaren experimenteerde met deze functie, bleek het met hout nooit succesvol.

Een kijk in de fabriek van Opinel

Na ons museumbezoek keerden we terug naar de fabriek, gelegen naast het hoofdkantoor van Opinel. Onderweg passeerden we de grootste Opinel ter wereld, trots opgesteld op een rotonde in Saint-Jean-de-Maurienne. Deze beroemde bezienswaardigheid is een geliefd herkenningspunt voor Tour de France-liefhebbers. Opinel heeft dan ook verschillende speciale edities van hun messen uitgebracht ter ere van de Tour. Het jaar 2024 is bijzonder voor Opinel, want de Tour de France start dan in Saint-Jean-de-Maurienne, waar ook het museum gevestigd is.

6.5 miljoen messen per jaar

Met alle kennis die we hadden opgedaan over de geschiedenis en productie van Opinel, was het fascinerend om de fabriek te bezoeken. Hier werd de schaal waarop Opinel opereert echt duidelijk. Met een jaarlijkse productie van meer dan 6,5 miljoen messen en een totaal van naar schatting 315 miljoen geproduceerde messen sinds het ontstaan van het merk, is het bijna niet voor te stellen dat dit ooit begon als een bescheiden smederij.

De productie van handgrepen

Voor de handgrepen maakt Opinel voornamelijk gebruik van beukenhout, een lokale houtsoort die gewonnen wordt in de zuidelijke Alpen, op slechts een uur rijden van de fabriek. Beukenhout is een geliefde keuze vanwege het lage vochtgehalte en de bewerkbaarheid. Als het hout meer dan 10% vocht bevat, is het op deze schaal bijna onbruikbaar.

Elk stuk hout wordt precies op maat gezaagd voor de specifieke messen. Zelfs een paar millimeter afwijking kan problemen veroorzaken tijdens het productieproces. De op maat gezaagde blokken worden vervolgens in enorme houtdraaimachines geplaatst, die met behulp van een kopieermal de karakteristieke vorm van de handgreep uit het hout snijden. Dit zorgt ervoor dat elke handgreep consistent en van hoge kwaliteit is.

Ondanks het feit dat Opinel miljoenen messen per jaar produceert, controleren ze nog steeds rigoureus iedere handgreep om te zien of er fouten in het materiaal zitten. Hout is natuurlijk een natuurproduct en dus nooit 100% perfect.

Opinel is ontzettend duurzaam, meer daarover later. Een voorbeeld hiervan is de Atelier-collectie. Voor de handgrepen van deze collectie gebruikt Opinel voornamelijk reststukken hout afkomstig van de productie van andere messen. In deze serie komt veel creativiteit en vakmanschap van de houtbewerkers naar voren, aangezien zij zelf verschillende combinaties bedenken. Ook assembleren ze iedere handgreep zelf en komt er enorm veel handwerk bij kijken wat deze collectie zeer bijzonder maakt.

De productie van de lemmeten

Opinel produceert zowel messen met een lemmet van koolstofstaal als van roestvast staal. Koolstofstaal, een legering van ijzer en koolstof, is robuust en behoudt zijn scherpte lang, maar is wel gevoelig voor oxidatie. Om corrosie te verminderen, wordt minstens 10,5% chroom toegevoegd, wat resulteert in roestvrij staal of "inox". Deze twee staalsoorten hanteert Opinel al jarenlang. Opinel streeft naar een hardheid van 57-59 HRC, waarbij een balans wordt gezocht tussen de sterkte van het lemmet en corrosiebestendigheid. De lemmeten komen in ruwe vorm het magazijn binnen en worden vervolgens in batches geslepen.

De lemmeten worden op een bijzondere manier geslepen met slijpwielen die volgens een geheim "recept" speciaal voor Opinel zijn geproduceerd. De lemmeten worden aan de binnenkant van de slijpwielen geslepen, niet aan de buitenkant, waardoor ze een convexe-slijping krijgen. Deze slijping is robuuster dan een vlakslijping of holslijping, waardoor een Opinel-mes, ondanks het dunne lemmet, goed tegen een stootje kan.

De productie van het Virobloc systeem en de assemblage van de messen

De Virobloc-vergrendeling is misschien wel de meest onderscheidende eigenschap van een Opinel-mes, die het merk echt uniek maakt ten opzichte van de concurrentie. Tijdens onze rondleiding kwamen we langs de machine die deze iconische Virobloc-vergrendeling produceert. In een aantal nauwgezette stappen wordt uit een stukje plaatstaal het karakteristieke ringetje gevormd. Helaas, maar begrijpelijk, mochten we dit proces niet vastleggen, aangezien de technieken die hierbij worden gebruikt strikt geheim zijn. Alleen al het staan naast deze machine was een indrukwekkende ervaring, wetende dat alle Virobloc-vergrendelingen die we bij Knivesandtools in handen hebben gehad, uit deze machine afkomstig zijn. Het voelde alsof we naast het kloppend hart van Opinel stonden.

Wat vooral opviel, was dat de assemblage, inclusief het slijpen van de lemmeten, nog grotendeels met de hand gebeurt, wat indrukwekkend is gezien het feit dat Opinel miljoenen messen produceert. Het is hier dat de Virobloc-vergrendeling op het zakmes wordt geplaatst en het mes transformeert tot een echte Opinel.

Opinel en duurzaamheid

Bij een productie op zo'n grote schaal zou je verwachten dat er onvermijdelijk nadelen zijn. Maar niets is minder waar! Opinel haalt uit elke situatie het beste en is buitengewoon duurzaam, een term die tegenwoordig vaak wordt gebruikt maar niet altijd waar wordt gemaakt. Weinig messenmerken zijn zo toegewijd aan milieuvriendelijkheid als Opinel, dat zorgvuldig nadenkt over de impact op het milieu. Hier zijn enkele voorbeelden van hun toewijding:

• Opinel betrekt zijn hout voornamelijk bij gecertificeerde bedrijven, waarbij 95% van het hout afkomstig is van Franse, duurzaam beheerde bossen.

• 50% van Opinels leveranciers bevindt zich in de regio Auvergne-Rhône-Alpes, en 80% in Frankrijk, wat helpt om transportvervuiling te minimaliseren.

• Alle houtsnippers die ontstaan bij de productie van handgrepen worden verbrand, waarbij de vrijgekomen warmte wordt gebruikt om werkplaatsen en kantoren te verwarmen.

• Opinel werkt samen met gespecialiseerde externe bedrijven om ervoor te zorgen dat ze aan alle wettelijke voorschriften voldoen. Dit omvat het regelmatig meten van lucht- en waterlozingen, stofemissies, geluid, energieverbruik en afvalbeheer.

• Zoals eerder vermeld, worden de handgrepen uit de Atelier-collectie gemaakt van resthout, waardoor Opinel grondstoffen optimaal benut en verspilling tegengaat.

• Al jarenlang maakt Opinel gebruik van kartonnen verpakkingen met milieuvriendelijke inkt. Het verpakkingsontwerp vermindert de hoeveelheid karton die nodig is, en producten worden verkocht in verpakkingen van 6 of 12 stuks, in plaats van afzonderlijk.

• Sinds 2016 werkt Opinel samen met Pollinium, dat vier bijenkorven heeft geplaatst op hun locatie in Chambéry. Deze samenwerking helpt Opinel het belang van bijen voor biodiversiteit te begrijpen en is een eerbetoon aan Joseph Opinel, die zelf een gepassioneerde hobby-imker was.

Een eye-opener

Het bezoek aan de Opinel-fabriek was een eye-opener en gaf ons een dieper begrip van de schaal waarmee Opinel zijn iconische messen produceert. In een wereld waar massaproductie vaak goedkope artikelen uit Azië levert, valt het op hoe bijzonder bedrijven als Opinel zijn, met hun rijke geschiedenis en vakmanschap. Een Opinel-mes biedt echt waar voor je geld en hoort in elke messenliefhebber’s collectie thuis. Heb je al een Opinel? Bezoek dan zeker het museum in Saint-Jean-de-Maurienne; het is een ervaring die je niet wilt missen!

Bekijk hier alle Opinel-messen uit ons assortiment!