Hoe onderhoud je een zakmes zonder hem uit elkaar te halen?

Bij het onderhouden en schoonmaken van een zakmes denken veel mensen meteen aan het uit elkaar schroeven. Dat is wel de meest grondige manier, maar gelukkig lang niet altijd nodig en soms zelfs simpelweg onmogelijk. Daarom hebben wij wat tips op een rijtje gezet om je zakmes te onderhouden zonder hem uit elkaar te schroeven.

Wanneer is onderhoud nodig?

Deze vraag is makkelijk te beantwoorden: altijd, tenzij je het net gedaan hebt. Klinkt stom, maar het is minder gek dan je denkt. Zodra je een zakmes in je broekzak steekt komt het daar pocket lint tegen. In goed Nederlands: broekzakpluis. Dat gaat overal in zitten en zal op termijn de werking van het zakmes verstoren. Daarom kan het helemaal geen kwaad tussendoor even het pluis tussen de greepschalen vandaan te halen om te voorkomen dat het zich tussen de washers of kogellagers nestelt.

Ook merk je het met zakmessen die doorgaans een extreem soepele loop hebben, vaak flippers op kogellagers met een framelock of linerlock, direct wanneer ze minder goed lopen. Soms horen we dan terug van klanten dat het mes een defect zou hebben, terwijl het negen van de tien keer met één minuut schoonmaken al verholpen is.

Waarom zou je het mes niet gewoon uit elkaar halen?

Toegegeven: niet alle messen kun je onderhouden zonder ze uit elkaar te halen. Er zijn echter een paar overtuigende argumenten om dat niet te doen. Het meest voor de hand liggende argument is dat het mes ook weer in elkaar moet. En daar komt misschien toch wat meer vakmanschap bij kijken dan je denkt. Je moet zorgen dat hij weer netjes gecentreerd staat en dat hij soepel loopt. Dat afstellen kan soms wat tijd kosten. Heb je niet altijd zin in, en is bij het ene mes makkelijker dan bij het andere. Bovendien moet je je afvragen of die piepkleine, fijne schroefjes van een zakmes er beter van worden wanneer je ze veelvuldig in en uit draait.

Los daarvan hebben we de issue van garantie. Bij sommige merken vervalt de levenslange garantie onmiddellijk wanneer je het mes uit elkaar haalt. Zelfs al doe je het helemaal goed. En ja, dat zien ze wanneer je hem ooit instuurt voor een reparatie.

Wat heb je nodig om je zakmes schoon te maken?

Je hebt even een paar dingen nodig om je zakmes te onderhouden, zelfs wanneer je hem in elkaar laat zitten. Wij hebben graag wat schoonmaakalcohol bij de hand, eventueel wat wasbenzine, een lichte olie tegen roest en/of een goede smeerolie zoals Nano-Oil, keukenpapier, een paar wattenstaafjes en satéprikkers of tandenstokers, en een vel normaal printerpapier.

Het schoonmaken van het lemmet

We beginnen bij het lemmet. Afhankelijk van de werkzaamheden waarvoor je het mes gebruikt kom je vaak resten van tape en plakband op het lemmet tegen. Onder de kraan een hel om te verwijderen, maar met wat wasbenzine lost het zo op. Niet vergeten om daarna met een beetje olie het lemmet weer in te wrijven om roest te voorkomen.

Tip: als je dan toch bezig bent met het schoonmaken van je zakmes raden wij aan hem om even te slijpen. Juist wanneer het mes nog wel redelijk scherp is kun je veel winst behalen door af en toe te stroppen. Hiermee stel je een grote slijpbeurt uit. Bij ons hoort dit bij het dagelijks onderhoud van je mes.

Pocket lint verwijderen

Het is nu tijd om de rommel tussen de greepschalen te verwijderen. Met de wattenstaafjes borstel je gewoon al het vuil weg. Denk niet: “dat vuil zit aan het uiteinde van de greep, wat kan dat nu voor kwaad?”. De ervaring leert namelijk dat juist die stofjes op termijn tussen de kogellagers of washers terecht komen.

Compressor of perslucht?

Heb je toevallig de beschikking over een compressor of over een busje perslucht? Dan is dat helemaal ideaal. Daarmee kun je helemaal losgaan om alle stof en vuiligheid uit het frame te blazen. 

Het schoonmaken van een framelock of linerlock

Nu is het tijd om de vergrendeling wat aandacht te schenken. Omdat de methode per type vergrendeling verschilt beginnen we even met de veel voorkomende framelock en linerlock. Qua werking en aandachtspunten lijken deze enorm op elkaar.

De detentkogel

Het mes wordt in gesloten positie op zijn plek gehouden met de detentkogel. Dat is een klein kogellagertje dat in de lockbar geperst zit. Dit kleine balletje wil nog wel eens wat vuil meeslepen. Merk je dat een framelock- of linerlock-zakmes minder soepel loopt tijdens het openen en sluiten? Dan ligt dat heel vaak aan vuil rond dit kogeltje.

Met behulp van een wattenstaafje met schoonmaakalcohol poets je de detentkogel zo weer schoon. Je zult ongetwijfeld schrikken van de hoeveelheid vuil die van het kogeltje af komt. Zeker door het contrast met zo’n wit wattenstaafje.

Maar met alleen de kogel zelf schoonmaken ben je er niet. De kogel glijdt namelijk over het lemmet tijdens het openen en sluiten. Die detent-baan moet dus ook goed schoon zijn, al kom je daar een stuk lastiger bij. Dat is waar het vel papier handig van pas komt. Met het zakmes geopend trek je een stukje papier, eventueel dubbelgevouwen, tussen het frame en het lemmet door. Herhaal dit een paar keer tot het papier er gewoon wit doorheen komt. Ook al loopt de detentbal maar aan één kant van het lemmet: je kunt dus het best aan beide kanten doen. Zo haal je namelijk makkelijk wat extra vuil tussen de greepschalen vandaan.

Nu nog één zo klein mogelijke druppel smeerolie (zoals Nano-Oil of uit de Eden Oil Pen) op de detentkogel en je zit gebakken.

De bladeramp

Ook de vergrendeling wil af en toe een beetje vertroeteld worden. Het uiteinde van de lockbar (waar de detentkogel in zit) is lastig te reinigen zonder het mes uit elkaar te halen. De bladeramp is wat makkelijker bereikbaar. Dat is namelijk het deel van het lemmet waar de lockbar tegenaan steunt om het mes geopend te houden. Door het mes te sluiten en dan vanaf de voorkant in de greep te kijken zal vanzelf de plek opvallen waar de lockbar contact maakt. Deze bladeramp kun je schoonmaken met een wattenstaafje. Zie je op dit moment nog meer vuil in de omgeving? Pak dan een satéprikker en peuter alle rommel die je kunt zien even weg.

Het schoonmaken van een backlock

Bij het schoonmaken van een backlock kun je nog steeds vuil tussen het lemmet en de greep vandaan halen, al heeft dat minder impact doordat de detentkogel ontbreekt. Belangrijker is het de contactvlakken van de vergrendeling te reinigen. Een backlock bestaat simpelweg uit een soort hamer die in een uitsparing achterin het lemmet valt. Die uitsparing peuter je leeg met een satéprikker of tandenstoker. Eventueel kun je zelfs een wattenstaafje met alcohol gebruiken. 

Wanneer je dit regelmatig doet zorg je ervoor dat de vergrendeling goed blijft werken. Zit de uitsparing in het lemmet namelijk helemaal vol met rommel? Dan kan de hamer van de backlock er niet meer goed in vallen. Je zet daarmee de zekerheid van de vergrendeling op het spel. Erg belangrijk dus.

Overige blokkeringen

Voor veel andere vergrendelingen gelden dezelfde basisprincipes. Goed uitblazen met perslucht helpt altijd. Vuil wegkrabben met een satéprikker of wattenstaafje ook. Olie is niet altijd nodig en soms zelfs onverstandig. In alle gevallen geldt: spaarzaam olie gebruiken. Doe het rustig aan. Veel olie trekt namelijk veel vuil aan en dat wil je juist voorkomen.

Voorkomen is beter dan genezen

Deze tips zijn allemaal heel mooi en in 90% van de gevallen bieden ze soelaas voor veel voorkomende zakmesproblemen. Toch is er één advies nog belangrijker: laat het mes niet vies worden. Als je zorgt dat er geen vuil in komt heb je immers ook minder schoon te maken. Weet je dat je een hoop zand en stof tegenkomt? Neem dan een vaststaand mes mee. Of bewaar je zakmes op een plek waar hij minder vuil tegenkomt.